Arwyddocâd Gwydr Lliw

Prosiect ymchwil newydd yn archwilio rôl gwydr lliw mewn cymunedau lleol

Mae gwydr lliw o’r bedwaredd ganrif ar bymtheg a’r ugeinfed ganrif yn nodwedd amlwg mewn llawer o addoldai, ond yn aml mae’n cael ei anwybyddu a’i gamddehongli. Gellir dod o hyd iddo mewn pob math o adeiladau eraill yn ogystal, o neuaddau pentrefi i theatrau a phlasdai, ac mewn ffurfiau newydd amrywiol o fewn pensaernïaeth fodern. 

Mae gwydr lliw hefyd yn fwyfwy mewn perygl wrth i’r adeiladau sy’n ei gartrefu gau neu newid defnydd. Mae asesu arwyddocâd yn rhan hanfodol o reoli newid ar gyfer adeiladau hanesyddol a bydd y prosiect ymchwil hwn yn darparu ffyrdd newydd o werthuso gwydr lliw i helpu i flaenoriaethu cyllid ar gyfer cadwraeth. 

Dywedodd Dr Martin Crampin, Arweinydd y Prosiect: “Mae camddealltwriaeth ysgubol wedi ffurfio ein rhagdybiaethau am wydr lliw ac wedi dylanwadu’n negyddol ar ein canfyddiad ohono fel celf. Mae cymaint ohono o ansawdd uchel ac nid yw wedi cael ei werthfawrogi. Oherwydd bod cyn lleied o astudiaeth wedi bod o’r cyfrwng, nid yw esiamplau prin wedi cael eu cydnabod ac weithiau maent mewn perygl. Ar yr un pryd, mae cymaint o straeon y tu ôl i wydr lliw, o ystyried eu rôl mewn coffáu, ac maent yn darparu cysylltiadau â hanesion lleol, rhanbarthol a chenedlaethol. Gallant hefyd helpu cymunedau i ddatblygu naratifau ar gyfer twristiaeth ddiwylliannol a chrefyddol i ddod ag ymwelwyr i eglwysi hanesyddol.”

Gan ddatblygu ar seiliau’r ymchwil a wnaed ar wydr lliw yng Nghymru gan Martin Crampin yn y Ganolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd dros nifer o flynyddoedd, bydd y prosiect yn dyfnhau ein dealltwriaeth o wydr lliw yng Nghymru a hefyd yn arloesi trwy arolwg newydd o wydr lliw mewn rhannau cyfagos o Loegr ac yn Lerpwl. Gellir dod o hyd i waith gan lawer o’r un artistiaid, dylunwyr a stiwdios ledled Prydain, Iwerddon ac yn fyd-eang, gan wneud yr ymchwil yn berthnasol yn rhyngwladol.  

Cefnogir y prosiect yn ariannol gan Gyngor Ymchwil Celfyddydau a Dyniaethau yr UKRI, sy’n rhan o Ymchwil ac Arloesi y DU, a bydd yn cydgweithio â Cadw yng Nghymru, Historic England ac Adran Adeiladau Eglwysi Cadeiriol ac Eglwysi Eglwys Lloegr.