Archif Ar-lein Gwydr Lliw Abertawe

Mae Archif Ar-lein Gwydr Lliw Abertawe sydd newydd gael ei ddigideiddio yn cynnig casgliad chwiliadwy o gannoedd o baneli gwydr lliw a grëwyd gan fyfyrwyr Coleg Celf Abertawe ers y 1960au.

Aeth Martin Crampin, artist a hanesydd gwydr lliw, (Canolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru, Aberystwyth) a’r artist gwydr lliw Christian Ryan (Coleg Celf Abertawe) ati yn 2024–25 i gatalogio a thynnu lluniau o’r paneli. Ariannwyd hyn gan Ymddiriedolaeth Colwinston.

Mae gwreiddiau addysgu gwydr lliw yn Abertawe yn dyddio yn ôl i’r 1930au ac o’r 1970au ymlaen, cafodd ddylanwad rhyngwladol a thrawsnewidiol ar ei addysgu a’i arfer, wrth i fyfyrwyr o’r ardal leol a bell i ffwrdd cael eu denu i astudio yn y ddinas.

Cafodd dulliau newydd o arloesi gwydr lliw pensaernïol yn yr Almaen eu hannog gan arweinydd y cwrs, Tim Lewis, yn y 1970au a’r 1980au, a gwahoddwyd artistiaid Almaenig enwog i addysgu yn y coleg. Meithrinodd yr amgylchedd arbrofol hwn artistiaid a ychwanegodd dechnegau gwydr lliw traddodiadol gyda’r dulliau newydd a oedd yn angenrheidiol ar gyfer creu gweithiau artistig mawr mewn gwydr ar gyfer amrywiaeth eang o adeiladau.  O’r 1970au ymlaen, dechreuodd myfyrwyr o Abertawe yrfaoedd llwyddiannus yn gwneud amrywiaeth eang o wydr lliw pensaernïol ar gyfer pob math o adeiladau ar draws y byd.

Mae paneli’r myfyrwyr yng Ngholeg Celf Abertawe yn ffurfio’r casgliad mwyaf eang sy’n berthnasol i ddatblygiad gwydr lliw pensaernïol yn ail hanner yr ugeinfed ganrif unrhyw le ym Mhrydain.  Mae llawer o’r cannoedd o baneli yn yr archif o arddangosfeydd a chystadlaethau’r myfyrwyr, gan gynnwys gwaith cynnar arbrofol gan rai o’r artistiaid mwyaf blaengar i weithio ym maes gwydr lliw dros y pum deg mlynedd diwethaf.

Er bod rhai o’r paneli’n cael eu harddangos o bryd i’w gilydd ac eraill yn cael eu harddangos yn y coleg, nid yw llawer wedi cael eu gweld ers degawdau. Gwnaeth Marilyn Griffiths y gwaith cychwynnol ar yr archif, sydd hefyd yn cynnwys gweithiau ar gartwnau a dyluniadau gwydr lliw, yn y 2010au pan oedd hi’n darlithio yn y coleg.

Mae’r gronfa ddata chwiliadwy ar gael yn https://swansea.stainedglass.wales ac mae mwy o baneli yn cael eu hychwanegu o hyd.  Mae’r rhan fwyaf ohonynt yn ddi-deitl, yn ddienw, ac yn ddi-ddyddiad a byddwn yn ddiolchgar i dderbyn gwybodaeth ychwanegol gan gyn-staff a myfyrwyr amdanynt. Gellir cyflwyno sylwadau, cywiriadau, ac unrhyw fanylion pellach ar dudalennau’r gweithiau celf unigol.